شازده کوچولو که در نظرسنجی‌های پایان قرن‌بیستم عنوان بهترین و مهم‌ترین کتاب قرن را به‌دست‌آورد، در ادبیات داستانی جهان، انقلابی پدید آورد که با گذشت 7دهه از نخستین انتشارش، همچنان یکی از شاخه‌های مهم (و شاید مهم‌ترین شاخه) ادبیات جدی کودک و نوجوان را هدایت می‌کند. این کتاب کوچک سومین داستان پرفروش قرن بیستم در سراسر جهان بود و ازجمله پرفروش‌ترین آثار در تمام تاریخ نشر است.
کتاب شازده کوچولو تا کنون به بیش از 150زبان ترجمه شده و شمارگانش از مرز 200میلیون نسخه گذشته است... برای این همه، بی‌تردید علتی هست؛ علتی که می‌تواند پرچمداری اگزوپری را در مهم‌ترین انقلاب ادبیات کودک و نوجوان، توضیح دهد و ردپایش را در کارهای تازه، روشن‌تر کند.توضیح هر انقلابی دشوار است، اما شازده‌کوچولو دست‌کم از 3منظر، کتابی بی‌همتاست:
اگزوپری در تعریف عشق، ادبیات ویژه‌ای دارد و با به‌کار‌گیری مفاهیم تازه که سرآمدشان را باید «اهلی کردن» دانست، تصویری فوق‌العاده لطیف و تأثیرگذار از تنهایی، عشق و مرگ ارائه می‌دهد. به این شکل، شازده‌کوچولو را می‌توان روایت شاعرانه‌ای از زندگی دانست که با تنهایی آغاز می‌شود، به عشق و دوستی می‌انجامد و با مرگ به پایان می‌رسد. اما این همه در داستان اگزوپری، جلوه دیگری دارند، زیرا او داستان بدیعی را با شخصیت‌هایی متفاوت و تازه خلق می‌کند و در خلال آن، نگاه لطیف و ویژه‌اش را درباره زندگی، عشق و تنهایی، شکل می‌دهد. نتیجه اینکه، شازده کوچولو از قالب یک کتاب داستانی صرف فراتر رفته، به فلسفه تازه‌ای از زندگی دست می‌یابد.
اما این فلسفه، از یک نظر دیگر نیز ویژگی منحصر به‌فردی دارد؛ برخلاف کارهای پیش از خود و بسیاری کارهای پس از خود، شازده کوچولو نه کار کودک است و نه داستانی برای بزرگسالان. این کتاب در فاصله میان این دو حرکت می‌کند و با همین ویژگی، جایگاه خود را هم در دل کودکان و هم در ذهن بزرگسالان، تثبیت می‌کند. از این نظر شاید شازده‌کوچولو را باید ازجمله نخستین کتاب‌هایی دانست که اگرچه با زبان و شکل و شمایل ساده و کودکانه، 68 سال پیش، به بازار آمد اما خیلی زود به زبان مشترک انسان‌هایی تبدیل شد که برای مواجهه با تلخی‌های پس از جنگ جهانی دوم، بیش از هر چیز به نگاهی تازه و الزاما لطیف نیاز داشتند.
شازده کوچولو از یک رویکرد دیگر نیز اتفاق مهمی در تاریخ ادبیات محسوب می‌شود؛ رویکردی که شاید حتی اهمیتش بیش از دو نکته پیش باشد. اگزوپری کتابش را به صورت ترکیبی از طرح و متن منتشر کرد. او اگرچه داستان‌های دیگری نیز حتی در حوزه بزرگسال دارد، اما در شازده‌کوچولو، همان‌قدر که نویسنده است، تصویرگری قهار و دوست‌داشتنی است.نقاشی‌های ساده او برای داستان شازده کوچولو، درست به اندازه خود داستان، لطیف و خیال‌انگیز است. اما این اهمیت کار اگزوپری را نشان نمی‌دهد. اهمیت کار او در ترکیب طرح و متن است. کاری که باعث شد گونه‌ای از ادبیات کودکانه، رسما متولد شود.
مارتین پبل؛ شازده امروزی
به این سه ویژگی، البته می‌توان نکات دیگری نیز اضافه کرد. اما تنها همین‌ها کافی است تا با توجه به آثار برخی نویسندگان و تصویرگران پس از اگزوپری (مثلا شل سیلوراستاین) تأثیر عمیق شازده کوچولو را شناسایی کنیم. یکی از این نویسندگان، «ژان-ژک ســامپه»، هم‌میهن 79 ساله اگزوپری است که در چند سال گذشته، سبک او را به شکل ماهرانه و تمام و کمال، اجرا کرده است. جالب اینکه سامپه تنها 2سال پس از سیلوراستاین یعنی در سال 1932 به دنیا آمده است و در زمان انتشار شازده کوچولو، هر دوی اینها نوجوان بوده‌اند. سامپه در طول 49سال گذشته، چندین مجموعه از کاریکاتورهایش را در 31 کشور منتشر کرده که خوشبختانه به‌تازگی ایران نیز به جمع‌شان پیوسته است.
شهرت او بین انگلیسی‌زبانان به علت طرح جلدهای هفته‌نامه نیویورکر است، اما به جز این، مجموعه کتاب‌های «نیکولا» که با همکاری «رنه گوسینی» منتشر می‌کند و در ایران نیز با استقبال زیادی مواجه شده، او را به شدت معروف و جهانی کرده است.تازه‌ترین اثر سامپه که شاید بیش از همه کارهایش در گونه شازده کوچولو قرار می‌گیرد، «مارتین پبل» است. کتابی که با همان سبک و سیاق، به صورت ترکیبی از طرح و متن به بازار آمده و نام یک شخصیت را نیز بر خود دارد. مارتین پبل سامپه البته کودکی کاملا زمینی است، اما مثل همه آثار اینگونه، تنهایی و عشق، از نوع شازده کوچولویی‌اش، وجه بارز این اثر است.
با این تفاوت که تنهایی مارتین پبل خجالتی و کم‌حرف، در اجتماع امروز فرانسه معنا می‌گیرد و وصف حال کودکانی است که دیگر بیش از آنکه به رویاهای فرازمینی بیندیشند، با مشکل برقراری ارتباط با همسالان و همشهریانشان دست به گریبانند. دنیای شازده‌کوچولو که به سیاره‌ای دیگر تعلق داشت و در جست‌وجوی دوست به زمین ما سفر کرده بود، جای خود را به دنیایی داده است که پر از انسان‌هایی شبیه ماست، اما هیچ کدام‌شان نمی‌توانند زبان ما را بفهمند. در این دنیای تازه است که یافتن دوست همچنان دردناک‌ترین وظیفه هر کسی است و حالا اگر کودکی خجالتی یا دارای مشکلی ساده باشد، دیگر به کلی اهل سیاره‌ای دیگر محسوب می‌شود. سامپه از چنین دنیایی سخن می‌گوید و با تصاویرش، آن را به شکل زیبا و شیرینی، مجسم می‌کند.
طرح‌های بسیار قدرتمند و جذاب سامپه، وزن زیادی از داستان را بر دوش می‌کشند، تا جایی که داستان کتاب بیش از آنکه حاصل واژه باشد، نتیجه طرح‌های آن است. به‌ویژه در شخصیت‌پردازی مارتین که از آن تصویری دوست‌داشتنی و ماندگار در ذهن خلق می‌کند؛تصویری که اگرچه کودکانه و شیرین است، برای همه بزرگسالان تنهای امروزی نیز، جذاب و به‌یادماندنی است.از ویژگی‌های قابل توجه این کتاب، ترجمه مستقیم آن از متن اصلی است که در بسیاری از آثار ترجمه دیده نمی‌شود. «مارتین پبل» را مؤسسه چاپ و نشر نظر با ترجمه فاطمه کاوندی از متن فرانسوی در 120صفحه رحلی به قیمت 7500تومان منتشر کرده است.
